E-Ticaretin Gölgesindeki ‘İade Ekonomisi’: Lojistik Yükü Ağırlaşıyor
Günümüzün dijitalleşen dünyasında, internet üzerinden alışverişin sunduğu “tek tıkla iade” kolaylığı, tüketiciler için büyük bir konfor alanı yaratıyor. Ancak bu rahatlığın ardında, hem işletmeler hem de gezegenimiz için ciddi bir lojistik ve maliyet yükü yatıyor. Gazeteistasyonu.com.tr olarak, hızla büyüyen ve giderek daha fazla önem kazanan iade ekonomisinin perde arkasını araştırdık. Yaşar Üniversitesi Lojistik Yönetimi Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Melisa Özbiltekin Pala’nın analizleri, bu durumun boyutlarını gözler önüne seriyor.
İade Süreci, Üretim Maliyetini Katlayabiliyor
Dr. Melisa Özbiltekin Pala, yaptığı değerlendirmede, özellikle giyim gibi ürünlerdeki yüksek iade oranlarının, “tersine lojistik” adı verilen karmaşık bir süreci tetiklediğini belirtti. Pala, “Birçok durumda, bir kazak gibi ürünlerin iade süreci, o ürünün tek bir birim olarak üretilme maliyetinden çok daha yüksek bir operasyonel gider oluşturabiliyor. Bu durum, bazı firmaları iade edilen ürünleri tekrar satışa sunmak yerine imha etmeye yöneltebiliyor” şeklinde konuştu. Bu durum, hem kaynak israfına hem de çevresel etkilere yol açıyor.
Çevrimiçi alışverişin hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline gelmesiyle birlikte, tüketicilerin kolayca yararlandığı iade hakları, lojistik firmaları için ciddi bir operasyonel meydan okuma anlamına geliyor. Özellikle moda sektöründeki artan iade oranları, “tersine lojistik” kavramını daha da ön plana çıkarıyor. Dr. Pala, basit görünen bir iade işleminin bile, ürünün ilk üretim maliyetini aşabilecek operasyonel yükler ve önemli bir karbon ayak izi oluşturarak çevresel sorunlara neden olabileceği konusunda uyarılarda bulundu. Bu süreçlerin etkin bir şekilde yönetilmesi, hem ekonomik hem de çevresel sürdürülebilirlik açısından büyük önem taşıyor.
Tek Bir İadenin Görünmeyen Yolculuğu ve Maliyeti
Bir ürünün müşteriden alınıp depoya geri dönmesi, aslında çok katmanlı ve maliyetli bir süreci başlatıyor. Dr. Pala, bu sürecin toplama, taşıma, kalite kontrol, yeniden paketleme ve yeniden stoklama gibi birçok adımı içerdiğini vurguladı. “Örneğin bir kazağın üretim aşaması, genellikle ölçek ekonomileri sayesinde daha düşük maliyetliyken; iade edilen bir ürün için gerçekleştirilen adımlar, tekil bazda çok daha maliyetli hale gelebiliyor” diyen Pala, bu maliyet artışının işletmeleri farklı stratejiler izlemeye itebildiğini ifade etti.
‘Uymadıysa Geri Gönderirim’ Diyen Tüketicinin Gizli Karbon Yükü
Tüketicilerin en sık karşılaştığı iade nedenlerinden biri olan “beden uyuşmazlığı”, doğru yönetilmediğinde önemli çevresel kirliliğe sebep olabiliyor. Dr. Pala, tüketicinin “uymazsa geri gönderirim” rahatlığının yarattığı görünmeyen karbon ayak izine dikkat çekti. Bir ürünün kargo ile toplanıp, ayrıştırma ve kalite kontrol süreçlerinden geçerek, yeniden paketlenip stoklanması ve başka bir sevkiyata hazırlanması gibi adımların, özellikle moda perakendesinde, ürün başına düşen karbon salınımını ilk sevkiyattaki emisyonu aşabileceğini belirtti. Bu durum, sektörde ciddi bir ekolojik yük oluşturuyor. Tüketicinin sıradan bir eylem olarak gördüğü bu geri gönderme kararı, aslında arka planda büyük bir çevresel maliyet yaratıyor ve iade ekonomisi süreçlerinin sürdürülebilirlik açısından acilen yeniden değerlendirilmesini zorunlu kılıyor.
Çözüm: Stratejik İyileştirme ve Tersine Lojistik Optimizasyonu
Dr. Pala, bu zorluğun üstesinden gelmek için stratejik iyileştirmelerin şart olduğunu vurgulayarak, “Tersine lojistik süreçleri dikkatli ve düzenli bir şekilde planlanıp uygulandığında; taşıma optimizasyonu, enerji verimliliği ve geri dönüşüm altyapısının güçlendirilmesiyle riskler önemli ölçüde minimize edilebilir. Doğru yönetilen bir tersine lojistik sistemi, hem operasyonel verimliliği artırır hem de sürdürülebilirlik hedeflerimizle uyumlu hale gelir” dedi. Bu kapsamda, teknolojik çözümlerin ve veri analizinin de etkin kullanımı, iade süreçlerinin daha verimli hale gelmesine katkı sağlayacaktır.
